De Emacs-inleiding. De kopieervoorwaarden staan onderaan. De meeste Emacs-commando's gebruiken de CONTROL-toets (soms CTRL of CTL genaamd) en/of de META-toets (soms genaamd EDIT of ALT). In plaats van steeds de volledige naam te noemen, gebruiken we de volgende afkortingen: C- betekent: houd de CONTROL-toets ingedrukt en tik de toets Dus C-f wordt: houd de CONTROL-toets ingedrukt en tik f. M- betekent: houd de META-, EDIT- of ALT-toets ingedrukt en tik de toets . Als er geen toets META, EDIT of ALT is, kun je ook eerst de ESC-toets tikken, gevolgd door . We verwijzen naar de ESC-toets als . BELANGRIJK: om Emacs te verlaten, tik C-x C-c (twee tekens). Om een commando halverwege af te breken, tik C-g. De tekens ">>" tegen de linkerkantlijn nodigen je uit om een bepaald commando te proberen. Bijvoorbeeld: <> [Lege regels om didactische redenen. Hieronder gaat het verder.] >> Tik nu C-v (volgend scherm) om naar het volgende scherm te gaan. (Geef nu het commando door de CONTROL-toets ingedrukt te houden terwijl je de v tikt.) Vanaf nu moet je dit steeds herhalen als je klaar bent met het lezen van een scherm. Merk op dat er een overlapping van twee regels is als je van een scherm naar het volgende gaat; dat zorgt voor continuïteit bij het lezen van de tekst. Het eerste wat je moet weten, is hoe je je naar verschillende plaatsen in de tekst kan bewegen. Je weet al hoe je een scherm vooruit moet gaan: met C-v. Om een scherm terug te gaan, tik je M-v (houd de META-toets ingedrukt en tik v, of tik v als je geen META-, EDIT- of ALT-toets hebt). >> Probeer nu een paar keer M-v, steeds gevolgd door C-v. * SAMENVATTING -------------- De volgende commando's zijn handig om volledige schermen te bekijken: C-v Ga een scherm vooruit M-v Ga een scherm terug C-l Maak het scherm schoon en teken alle tekst opnieuw, waarbij de regel waarop de cursor staat, op het midden van het scherm terecht komt. (C-l is CONTROL-L, niet CONTROL-1.) >> Kijk waar de cursor staat, en onthoud de tekst er omheen. Tik C-l. Zoek de cursor en merk op dat hij nog steeds bij dezelfde tekst staat, maar nu in het midden van het scherm. Als je weer C-l tikt dan gaat hij naar de bovenkant van het scherm. Nog een keer C-l en hij gaat naar de onderkant. Als je toetsenbord PageUp- en PageDn-toetsen heeft dan kun je deze ook gebruiken om een scherm terug dan wel vooruit te gaan, maar het werken met C-v en M-v is efficiënter. * BASISCOMMANDO'S CURSORBEWEGINGEN ---------------------------------- Het is handig om je per scherm te bewegen, maar hoe beweeg je je nu naar een specifieke plaats op het scherm? Er is een aantal manieren waarop je dit kan doen. Je kan de pijltjestoetsen gebruiken, maar het is efficiënter om je handen in de standaardhouding te laten, en de commando's C-p, C-b, C-f en C-n te gebruiken. Deze commando's komen overeen met de pijltjestoetsen, als in onderstaande figuur: vorige regel, C-p : : achteruit, C-b .... huidige cursorpositie .... vooruit, C-f : : volgende regel, C-n >> Verplaats, met C-n of C-p, de cursor naar de middelste regel van de figuur. Tik dan C-l om de hele figuur in het midden van het scherm te plaatsen. Met een beetje kennis van het Engels zijn deze commando's gemakkelijk te onthouden: de p komt van "previous" (vorige), de n van "next" (volgende), de b van "backward" (achteruit) en de f van "forward" (vooruit). Dit zijn de basiscommando's om de cursor te bewegen, die je VOORTDUREND zal gebruiken. >> Tik een paar keer C-n om de cursor op deze regel te zetten. >> Beweeg de cursor binnen de regel met een paar keer C-f en terug omhoog met C-p. Let op wat C-p doet als de cursor midden in een regel staat. Elke regel eindigt met een Newline-teken (het Engelse "new line" betekent "nieuwe regel"); dit teken scheidt elke regel van de volgende. (De laatste regel in een bestand heeft meestal ook een Newline aan het eind maar dat is geen vereiste voor Emacs.) >> Probeer C-b aan het begin van een regel. De cursor zal zich naar het eind van de vorige regel bewegen, omdat je achteruit over het Newline-teken gaat. Net als C-b kan ook C-f zich over Newline-tekens heen bewegen. >> Tik nog een aantal keren het commando C-b, zodat je een gevoel krijgt waar de cursor is. Tik dan enkele keren C-f om de cursor naar het eind van de regel te bewegen. Nog een C-f commando beweegt de cursor dan naar de volgende regel. Wanneer je de cursor voorbij het begin of het eind van het scherm beweegt, zal de tekst over het scherm bewegen. Dit heet "scrollen". Door te scrollen zorgt Emacs ervoor dat de cursor naar de gewenste plaats in de tekst kan gaan zonder de cursor van het scherm te laten verdwijnen. >> Probeer de cursor voorbij de onderkant van het scherm te bewegen met C-n en zie wat er gebeurt. Als de beweging per teken te langzaam gaat, kan je de cursor ook per woord bewegen. M-f (META-f) beweegt de cursor een woord vooruit en M-b een woord achteruit. >> Tik enkele keren M-f en M-b. Als je midden in een woord staat, beweegt M-f de cursor naar het eind van het woord. Als je op witruimte tussen twee woorden staat, beweegt M-f de cursor naar het eind van het volgende woord. Het commando M-b werkt op dezelfde manier de andere kant op. >> Tik enkele keren M-f en M-b en tussendoor een paar maal C-f en C-b, zodat je ziet wat M-f en M-b doen vanaf verschillende plaatsen in een woord en tussen twee woorden. Merk op dat er een analogie bestaat tussen enerzijds C-f en C-b en anderzijds M-f en M-b. Het is bij veel commando's zo dat META-tekens gebruikt worden om iets te doen in eenheden van de taal (woorden, zinnen, alinea's) terwijl CONTROL-tekens te maken hebben met de bouwstenen die onafhankelijk zijn van wat je aan het bewerken bent (tekens, regels, enz.). Deze analogie gaat ook op voor regels en zinnen: C-a en C-e bewegen de cursor naar het begin of eind van een regel, terwijl met M-a, respectievelijk M-e, de cursor naar het begin, respectievelijk het eind, van een zin gaat. >> Probeer een paar maal C-a, en dan enkele keren C-e. Probeer een paar maal M-a, en dan enkele keren M-e. Bemerk hoe herhaalde C-a commando's niets doen, terwijl herhaalde M-a commando's de cursor steeds een zin achteruit bewegen. Alhoewel ze niet volledig overeenkomen, lijkt het gedrag van beide heel natuurlijk. De plaats van de cursor in de tekst wordt "punt" genoemd (zonder lidwoord, "point" in het Engels). Anders gezegd: de cursor laat op het scherm de plek zien waar punt in de tekst staat. Nu volgt een samenvatting van eenvoudige cursorbewegingen, inclusief de commando's die de cursor per woord of zin bewegen: C-f Ga een teken vooruit C-b Ga een teken achteruit M-f Ga een woord vooruit M-b Ga een woord achteruit C-n Ga naar de volgende regel C-p Ga naar de vorige regel C-a Ga naar het begin van de regel C-e Ga naar het eind van de regel M-a Ga terug naar het begin van de zin M-e Ga vooruit naar het eind van de zin >> Probeer al deze commando's een paar keer als oefening. Dit zijn de meestgebruikte commando's. Er zijn nog twee belangrijke cursorbewegingen: M-< (META kleiner-dan) beweegt de cursor naar het begin van de tekst, en M-> (META groter-dan) beweegt hem naar het eind. Op de meeste toetsenborden zit de '<' boven de komma, zodat je de Shift-toets (ook wel bekend als de hoofdlettertoets) moet gebruiken om het '<'-teken in te tikken. Op deze toetsenborden moet je ook de shift gebruiken om M-< in te tikken: zonder shift zou je M-komma tikken. >> Tik nu M-< om naar het begin van dit bestand te gaan. Gebruik daarna C-v om hier weer terug te komen. >> Tik nu M-> om naar het eind van het bestand te springen. Gebruik daarna M-v om hier weer terug te komen. Als je toetsenbord pijltjestoetsen heeft, kan je die ook gebruiken om de cursor te verplaatsen. We raden je aan om C-b, C-f, C-n en C-p te leren, om drie redenen. Ten eerste werken ze op alle soorten toetsenborden. Ten tweede zul je merken dat wanneer je eenmaal wat ervaring hebt opgedaan in de omgang met Emacs, het gebruik van de CONTROL-tekens sneller is dan werken met de pijltjestoetsen (omdat je handen in de normale tikpositie kunnen blijven). Ten derde, als je eenmaal gewend bent aan deze commando's met CONTROL-tekens, kan je makkelijk andere gevorderde cursorbewegingscommando's leren. De meeste Emacs-commando's accepteren een numeriek argument. Voor de meeste commando's is dit argument het aantal keren dat het commando herhaald moet worden. Je geeft dit numerieke argument aan met C-u en vervolgens de cijfers van het getal, vóór het commando. Als je toetsenbord een META- (of EDIT- of ALT-) toets heeft, is er ook een andere manier om het getal aan te geven: tik de cijfers terwijl je de META toets ingedrukt houdt. We raden je aan de C-u manier te leren omdat die beschikbaar is op elke terminal. Het numerieke argument wordt ook wel het "prefix-argument" genoemd omdat je het typt voor het commando waar het bij hoort. Bijvoorbeeld, C-u 8 C-f beweegt de cursor 8 plaatsen naar voren. >> Probeer eens om met C-n of C-p en een numeriek argument de cursor met slechts een commando naar een regel in de buurt van deze zin te bewegen. Voor de meeste commando's is het numerieke argument het aantal keren dat het commando herhaald moet worden. Voor sommige commando's betekent het echter iets anders. Verschillende commando's (die je totnogtoe niet geleerd hebt) gebruiken het als een vlag -- de aanwezigheid van een prefix-argument, ongeacht zijn waarde, maakt dat het commando iets anders doet. C-v en M-v vormen een andere uitzondering. Met een numeriek argument verschuiven deze commando's de tekst het aangegeven aantal regels in plaats van (bijna) een heel scherm. Bijvoorbeeld, C-u 4 C-v verschuift de tekst 4 regels. >> Probeer nu C-u 8 C-v. Daarmee zou de tekst 8 regels opgeschoven moeten zijn. Als je terug omlaag wil scrollen, kan je M-v een argument geven. Als je een grafisch scherm gebruikt, zoals X of MS-Windows, dan zou je een hoge rechthoek moeten zien aan een katn van het Emacs-venster. Deze rechthoek heet de schuifbalk ("scroll bar" in het Engels). Je kan de tekst scrollen door met de muis in de schuifbalk te klikken. Als je muis een scrollwiel heeft, dan kan je die gebruiken om te scrollen. * ALS EMACS HANGT ----------------- Als Emacs niet meer op commando's reageert, kan je het gerust onderbreken door C-g te tikken. Je kan C-g gebruiken om een commando af te breken als het te lang duurt om uit te voeren. Je kan C-g ook gebruiken om een numeriek argument te verwijderen of om het begin van een commando dat je niet wilt afmaken, af te breken. >> Tik nu C-u 100 om een numeriek argument te maken met de waarde 100, en tik dan C-g. Tik vervolgens C-f. Het zou de cursor maar één positie mogen verplaatsen, omdat je het argument verwijderd hebt met C-g. Als je per ongeluk een tikt, kan je dat ongedaan maken met het commando C-g. * UITGESCHAKELDE COMMANDO'S --------------------------- Sommige Emacs-commando's zijn uitgeschakeld zodat beginnende gebruikers ze niet per ongeluk kunnen uitvoeren. Als je een van de uitgeschakelde commando's intikt, laat Emacs uitleg zien over het commando dat je gegeven hebt, en vraagt of je het werkelijk wil uitvoeren. Wanneer je het commando echt wil uitvoeren, tik dan (de spatiebalk) als antwoord op de vraag. Normaal wil je het commando niet uitvoeren en beantwoord je de vraag met "n" (van "no" of "nee"). >> Tik C-x C-l (een uitgeschakeld commando), en tik dan n als antwoord op de vraag. * VENSTERS ---------- Emacs kan meerdere vensters laten zien, elk venster met zijn eigen tekst. We zullen later uitleggen hoe je met meerdere vensters kan werken. Op dit moment willen we slechts uitleggen hoe je van extra vensters af kunt komen en terug kan keren naar het werken met één venster. Het is eenvoudig: C-x 1 Een enkel venster (dat wil zeggen: verwijder alle andere vensters). Het commando is CONTROL-x gevolgd door het cijfer 1. C-x 1 vergroot het venster waar de cursor in staat tot het hele scherm. Alle andere vensters worden verwijderd. >> Zet de cursor op deze regel en tik C-u 0 C-l. >> Tik nu C-h k C-f. Zie hoe dit venster kleiner is geworden, terwijl een nieuw venster verschijnt om de documentatie van het C-f commando te laten zien. >> Tik nu C-x 1 en zie het documentatievenster verdwijnen. Dit commando is anders dan de commando's die je tot nu toe geleerd hebt aangezien het uit twee tekens bestaat. Het begint met het teken CONTROL-x. Er zijn een heleboel commando's die met CONTROL-x beginnen. Veel van die commando's hebben te maken met vensters, bestanden, buffers, en soortgelijke dingen. Dergelijke commando's bestaan uit twee, drie of vier tekens. * TOEVOEGEN EN WEGHALEN ----------------------- Als je tekst toe wil voegen, tik je die gewoon in. Tekens die je kan zien, zoals A, 7, * en dergelijke, worden door Emacs als tekst geïnterpreteerd en meteen toegevoegd. Tik (de "volgende regel"-toets) om een Newline toe te voegen en dus een nieuwe regel te beginnen. Om het teken dat dat voor de cursor staat te verwijderen, tik . is de toets op het toetsenbord die vaak "Backspace" heet -- dezelfde toets die je normaal gesproken, buiten Emacs, gebruikt om het laatst ingetikte teken te wissen. Er kan ook nog een toets op het toetsenbord zijn waarop "Delete" staat, maar dat is niet de knop die we noemen. >> Probeer dit nu: tik een paar letters en haal ze weer weg door een paar keer te tikken. Maak je niet druk over het feit dat dit bestand verandert; je zal niets veranderen aan de originele versie van deze inleiding. Je bewerkt je eigen kopie. Als een regel tekst te lang wordt om helemaal op het scherm getoond te worden, dan gaat hij verder op de volgende schermregel. Als je een grafisch scherm gebruikt verschijnen kleine gebogen pijltjes links en rechts van het tekstgebied om aan te geven waar een regel voortgezet is. In een tekstvenster of terminal geeft een backslash (‘\’) in de laatste kolom een vervolgregel aan. >> Voeg nu tekst toe totdat je de rechter kantlijn raakt, en blijf toevoegen. Je zal zien dat er een vervolgregel verschijnt. >> Tik weer enkele keren om zoveel tekens weg te halen dat de regel weer op een schermregel past. De vervolgregel zal verdwijnen. Je kan een Newline zoals elk ander teken verwijderen. Als je een Newline verwijdert, voeg je de twee regels waar de Newline tussen staat samen tot een enkele regel. Als de regel die het resultaat is niet op een enkele schermregel past, zal hij getoond worden met een vervolgregel. >> Beweeg de cursor naar het begin van een regel en tik . Dit voegt die regel en de vorige regel samen. >> Tik om de Newline die je net verwijderd hebt weer toe te voegen. Je herinnert je dat je bij de meeste Emacs-commando's het aantal keren op kan geven, dat ze herhaald moeten worden. Dit geldt ook voor gewone tekens. Als je een gewoon teken herhaalt, wordt dat teken meerdere keren toegevoegd. >> Probeer dat nu: tik C-u 8 * om ******** toe te voegen. Je hebt nu de basismanier geleerd om iets in Emacs te tikken en fouten te verbeteren. Je kan tekst ook per woord of regel verwijderen. Hier volgt een samenvatting van de commando's om tekst te verwijderen: Haal het teken weg dat voor de cursor staat C-d Haal het teken weg dat achter de cursor staat M- Verwijder het woord dat voor de cursor staat M-d Verwijder het woord dat achter de cursor staat C-k Verwijder alles van de cursor tot het eind van de regel M-k Verwijder alles van de cursor tot het eind van de zin Merk op dat en C-d, met M- en M-d de analogie verder trekken, die begon met C-f en M-f (waarbij we voor het gemak even vergeten dat niet echt een CONTROL-teken is). C-k en M-k lijken enigzins op C-e en M-e in hun relatie tot regels en zinnen. Je kunt ook op één uniforme manier een willekeurig deel van de tekst verwijderen. Beweeg daartoe naar één kant van het gedeelte dat je wilt verwijderen en tik C-. ( is de spatiebalk.) Beweeg nu naar de andere kant van de tekst die je wilt verwijderen. Terwijl je beweegt, markeert Emacs zichtbaar de tekst tussen de cursor en de plaats waar je C- tikte. Tik C-w. Dit verwijdert alle tekst tussen beide posities. >> Beweeg de cursor naar de J aan het begin van de vorige alinea. >> Tik C-. Emacs toont nu de mededeling "Mark set" ("Markering geplaatst") onderaan het scherm. >> Plaats de cursor op de n van "kant" op de tweede regel van de alinea. >> Tik C-w. Dit zal de tekst vanaf de J tot aan de n verwijderen. Er is een verschil tussen iets verwijderen ("kill") en iets weghalen ("delete"): iets dat je hebt verwijderd ("killed"), kan je terugbrengen, maar iets dat je hebt weggehaald ("deleted") niet. (Je kan het weghalen wel herstellen, zie verderop.) Verwijderde tekst invoegen heet "yanken". In het algemeen geldt dat de commando's die veel tekst kunnen verwijderen, deze tekst bewaren zodat hij geyankt kan worden, terwijl dat niet geldt voor commando's die slechts een enkel teken weghalen. en C-d zijn de eenvoudigste commando's om tekst weg te halen, zonder argument. Met argument verwijderen ze en kan de verwijderde tekst geyankt worden. >> Zet de cursor op het begin van een regel die niet leeg is. Tik C-k om de tekst op die regel te verwijderen. >> Tik C-k een tweede keer. Nu verwijdert dit commando het Newline-teken. Merk op hoe een enkel C-k commando de inhoud van een regel verwijdert, een tweede C-k commando de regel zelf zodat alle volgende regels een regel omhoog komen. Het numerieke argument is voor C-k bijzonder: het aangegeven aantal regels zal worden verwijderd, inclusief de inhoud. Dit is meer dan simpelweg herhaling: C-u 2 C-k verwijdert twee regels, terwijl tweemaal C-k tikken dat niet doet. Het invoegen van de laatst verwijderde tekst heet yanken ("yanking"). Je kan de tekst yanken op de plek waar je het verwijderde, op een andere plek of zelfs in een ander bestand. Je kan dezelfde tekst meerdere keren yanken; op deze manier maak je meerdere kopieën van dezelfde tekst. Verwijderen ("killing") en yanken worden in andere programma's ook wel knip ("cut") en plak ("paste") genoemd (zie ook de Glossary in de Emacs-handleiding). Het commando om te yanken is C-y. Het voegt de laatst verwijderde tekst in op de huidige cursorpositie. >> Probeer het nu: tik C-y om de tekst te yanken. Als je meerdere keren C-k achter elkaar hebt gedaan, dan worden alle verwijderde tekstregels samen onthouden, zodat een enkele C-y al die regels in één keer invoegt. >> Probeer het nu: tik C-k een paar keer. Om de verwijderde tekst terug te halen: >> Tik C-y. Beweeg de cursor enkele regels naar beneden en tik weer C-y. Je ziet nu hoe je tekst kan kopiëren. Wat moet je doen als je wat tekst terug wilt brengen, maar je intussen al iets anders verwijderd hebt? C-y zou datgene terugbrengen wat je het recentst hebt verwijderd. Gelukkig is de voorgaande tekst niet verloren gegaan. Je kunt die tekst terughalen met M-y. Nadat je C-y hebt getikt om de recentst weggegooide tekst terug te halen, vervangt M-y die tekst met de tekst die je daarvoor had weggegooid. Je kunt M-y herhalen om tekst terug te halen die je al langer geleden hebt weggegooid. Als je de tekst te pakken hebt die je zocht, hoef je niets te doen om die daar te houden. Je kan gewoon verder werken en de teruggehaalde tekst met rust laten. Als je M-y vaak genoeg tikt kom je terug waar je begon, bij de laatst verwijderde tekst. >> Verwijder een regel, beweeg de cursor wat, en verwijder nog een regel. Tik C-y om de tweede regel die je verwijderde, terug te halen. Tik M-y en die regel wordt vervangen door de eerste regel die je verwijderde. Tik nog enkele keren M-y en zie wat er langs komt. Herhaal dit tot de tweede regel weer langs komt, en dan nog een paar keer. Je kan ook experimenteren met positieve en negatieve argumenten bij M-y. * HERSTELLEN ------------ Als je de tekst veranderd hebt en je daar toch niet tevreden mee bent, dan kan je de verandering ongedaan maken met het herstelcommando, C-/. Normaal gesproken herstelt C-/ de veranderingen die het gevolg zijn van een enkel commando; door herhaaldelijk C-/ te tikken, worden steeds eerdere commando's hersteld. Er zijn echter twee uitzonderingen: commando's die de tekst niet wijzigen, zoals cursorbewegingen en scrollen, worden overgeslagen, en commando's die simpelweg het ingetikte teken aan de tekst toevoegen, worden meestal samengenomen in groepjes van maximaal 20 tekens. (Hierdoor hoef je minder vaak C-/ te tikken om teksttoevoegingen te herstellen.) >> Gooi deze regel weg met C-k; met C-/ zal hij weer verschijnen. C-_ is een alternatief herstelcommando; het doet exact hetzelfde als C-/. Op sommige terminals stuurt het tikken van C-/ in werkelijkheid een C-_ naar Emacs. Nog een alternatief commando is C-x u, maar dit is minder makkelijk te tikken. Een numeriek argument bij C-/, C-_ of C-x u duidt het aantal herhalingen aan. Je kan het weghalen van tekst herstellen, net zoals je het verwijderen ervan herstelt. Het verschil tussen iets verwijderen of weghalen is of je het kan yanken met C-y. Voor het herstellen maakt het geen verschil. * BESTANDEN ----------- Om een tekst die je gemaakt of veranderd hebt op te slaan, moet je de tekst in een bestand opslaan ("to save a file" in het Engels). Als je dat niet doet, ben je die veranderingen kwijt op het moment dat je Emacs verlaat. Je kan een bestand veranderen door het bestand te "bezoeken". (Ook wel "vinden"; "finding" of "visiting" in het Engels.) Een bestand bezoeken betekent dat je de inhoud van dat bestand in Emacs ziet. Het lijkt er dan op alsof je het bestand aan het veranderen bent. Deze veranderingen zijn echter slechts tijdelijk zolang je het bestand niet opslaat. Op deze manier kan je nooit per ongeluk een half gewijzigd bestand op het systeem achterlaten. Zelfs als je het bestand opslaat, zorgt Emacs ervoor dat het originele bestand onder een gewijzigde naam nog steeds beschikbaar is, voor het geval je later besluit dat de veranderingen toch niet zo goed waren. Bij de onderkant van het scherm zie je een regel die begint met streepjes, met aan het begin "-:-- TUTORIAL.nl" of iets dergelijks. Dit deel van het scherm laat normaal de naam van het bestand zien dat je op dat moment bezoekt. Op dit moment bezoek je een bestand dat "TUTORIAL.nl" heet; het is je eigen kopie van de Nederlandstalige Emacs-inleiding ("tutorial" in het Engels). Als je in Emacs een bestand bezoekt dan staat de naam van het bestand altijd op deze plaats. Iets bijzonders aan het commando om een bestand te bezoeken, is dat je aan moet geven welk bestand je wil. Dit heet dat het commando "een argument inleest"; in dit geval de naam van het bestand. Nadat je het commando C-x C-f Bezoek bestand (met de f van "find file"). hebt getikt vraagt Emacs om de naam van het bestand. De naam die je intikt verschijnt op de onderste regel van het scherm. Wanneer die regel voor dit soort invoer gebruikt wordt, heet hij de minibuffer. Je kan gewone Emacs commando's gebruiken om de bestandsnaam in te geven. Tijdens het invoeren van de bestandsnaam (of om het even welke invoer in de minibuffer) kan je het commando afbreken met C-g. >> Tik C-x C-f gevolgd door C-g. Dit commando breekt de minibuffer af en ook het C-x C-f commando dat van de minibuffer gebruik maakte. Het resultaat is dat je geen bestand bezoekt. Als je de naam van een bestand hebt ingevoerd, tik dan om het commando af te sluiten. Hierna verdwijnt de minibuffer en gaat het C-x C-f commando aan het werk: het haalt het bestand op dat je aangegeven hebt. De inhoud van het bestand verschijnt nu op het scherm en je kan de inhoud wijzigen. Als je de wijzigingen op wilt slaan, tik dan het commando C-x C-s Sla bestand op (met de s van "save file"). Dit commando slaat de tekst zoals Emacs die nu heeft op in het bestand. De eerste keer dat je dit doet, slaat Emacs het originele bestand onder een andere naam op, zodat het niet verloren gaat. De nieuwe naam bestaat uit de oude bestandsnaam gevolgd door een "~". Als Emacs het bestand heeft opgeslagen, laat het de naam van het bestand zien. Het is een goede gewoonte een bestand regelmatig op te slaan zodat er niet teveel werk verloren gaat als het systeem crasht (zie ook "Automatisch bewaren" hieronder). >> Tik C-x C-s TUTORIAL.nl Op deze manier sla je deze inleiding op in een bestand genaamd TUTORIAL.nl. Als het goed is verschijnt "Wrote ...TUTORIAL.nl" op de onderste schermregel. Je kan een bestand dat al bestaat bezoeken om het te bekijken of het te wijzigen. Je kan ook een bestand bezoeken dat nog niet bestaat. Dit is de manier om met Emacs een nieuw bestand te maken: bezoek het bestand, dat eerst leeg zal zijn, en voeg tekst toe. Zodra je de tekst opslaat, wordt het bestand werkelijk gecreëerd, met de nieuwe tekst als inhoud. Vanaf dat moment ben je dus bezig met een bestand dat al bestaat. * BUFFERS --------- Als je een tweede bestand bezoekt met C-x C-f, blijft het eerste bestand gewoon in Emacs. Je kan naar dat bestand terug door het gewoon nog een keer te bezoeken met C-x C-f. Op deze manier kan je een behoorlijk aantal bestanden in Emacs hebben. Emacs onthoudt de tekst van elk bestand in een ding dat een "buffer" heet. Als je een bestand bezoekt maakt Emacs een nieuwe buffer aan. Om een lijst van de huidige buffers te zien, tik C-x C-b Toon de bufferlijst >> Probeer C-x C-b nu. Merk op dat elke buffer een naam heeft en mogelijk ook een bestandsnaam: de naam van het bestand waarvan de inhoud in de buffer zit. ALLE tekst die je in een Emacs venster ziet is altijd onderdeel van een of andere buffer. >> Tik C-x 1 om de bufferlijst uit het zicht krijgen. Wanneer je met meerdere buffers werkt, dan is op elk moment slechts één van die buffers "actueel". De actuele buffer is degene die je aan het bewerken bent. Als je een andere buffer wilt bewerken, dan moet je daarnaar "omschakelen". Als je wilt omschakelen naar een buffer die overeenkomt met een bestand, dan kun je dit doen door dat bestand opnieuw te bezoeken met C-x C-f. Er is ook een makkelijkere manier: gebruik het commando C-x b. Dit commando vraagt je naar de naam van de buffer. >> Bezoek een bestand met de naam "foo" door te tikken: C-x C-f foo . Tik vervolgens C-x b TUTORIAL om terug te komen in deze Emacs-inleiding. Meestal is de naam van de buffer gelijk aan de naam van het bestand (minus de naam van de directory). Dit klopt echter niet altijd. De lijst met buffers die je maakt met C-x C-b laat je zowel de naam van buffer als de bestandsnaam van alle buffers zien. ALLE tekst die je ziet in een venster van Emacs is altijd onderdeel van een of andere buffer. Sommige buffers komen niet overeen met een bestand. De buffer genaamd "*Buffer List*" heeft bijvoorbeeld geen bijbehorend bestand (deze buffer bevat de lijst met buffers die je gemaakt hebt met C-x C-b). Deze TUTORIAL.nl-buffer had in het begin ook geen bijbehorend bestand; nu heeft hij die wel omdat je eerder in deze inleiding C-x C-s tikte om hem in een bestand op te slaan. Ook de buffer "*Messages*" hoort niet bij een bestand; deze buffer bevat de mededelingen die Emacs op de onderste regel toonde tijdens deze Emacs-sessie. >> Tik C-x b *Messages* om de buffer met mededelingen te bekijken. Tik daarna weer C-x b TUTORIAL.nl om terug te keren naar deze Emacs-inleiding. Als je de tekst van het ene bestand verandert en dan een ander bestand bezoekt, wordt het eerste bestand niet opgeslagen. De wijzigingen blijven in Emacs, in de buffer die bij het bestand hoort. Het creëren of veranderen van de buffer van het tweede bestand heeft geen effect op de eerste buffer. Dit is erg nuttig, maar betekent ook dat er een eenvoudige manier nodig is om het eerste bestand te bewaren. Het zou erg vervelend zijn om er eerst naar terug te moeten gaan met C-x C-f om het dan te kunnen bewaren met C-x C-s. Dus hebben we het commando: C-x s Sla een paar buffers op C-x s vraagt voor elke buffer die veranderingen heeft die nog niet opgeslagen zijn, of je de buffer wilt bewaren. >> Voeg wat tekst toe en tik C-x s. Emacs vraagt nu of je de buffer die TUTORIAL.nl heet wilt bewaren. Beantwoord deze vraag positief door een "y" in te tikken (de y van "yes", Engels voor "ja"). * UITGEBREIDE COMMANDO'S ------------------------ Er zijn veel meer Emacs commando's dan er op de toetsen van het toetsenbord passen, zelfs als we hun aantal vergroten door de CONTROL- of de META-toets te gebruiken. Emacs lost dit probleem op met het X commando (met de X van eXtensie of uitbreiding). Het X commando kent twee smaken: C-x Tekenuitbreiding. Wordt gevolgd door een teken. M-x Commando-naam-uitbreiding. Wordt gevolgd door een naam. Deze commando's zijn in het algemeen nuttig, maar worden minder gebruikt dan de commando's die je tot nu toe al geleerd hebt. Je hebt al enkele van deze commando's gezien: C-x C-f om een bestand te bezoeken en C-x C-s om het te bewaren, bijvoorbeeld. Een ander voorbeeld is het commando om Emacs te verlaten: dit is C-x C-c. (Maak je geen zorgen over het verloren gaan van veranderingen die niet opgeslagen zijn; C-x C-c vraagt of je veranderde buffers wilt bewaren voordat Emacs helemaal stopt.) Als je een grafisch scherm gebruikt heb je geen commando's nodig om van Emacs naar een andere applicatie te gaan. Je gebruikt dat de muis of commando's van de vensterbeheerder. Als je Emacs gebruikt in een tekstvenster of terminal, die maar één applicatie tegelijkertijd kan laten zien, moet je Emacs tijdelijk verlaten om naar een andere applicatie te gaan. C-z is het commando om Emacs *tijdelijk* te verlaten, zodat je daarna weer terug kan keren naar dezelfde Emacs-sessie. Als je Emacs in een tekstvenster op terminal gebruikt, zet C-z Emacs stil: je komt weer terug in de shell, maar Emacs is nog aanwezig. In de meeste shells kan je Emacs weer activeren met het "fg" commando, of met "%emacs". Het moment om C-x C-c te gebruiken is wanneer je uit gaat loggen. Het is ook het juiste commando om Emacs te beëindigen wanneer Emacs opgestart was door een mail-programma of iets dergelijks. Er bestaan vele C-x commando's. Hier is een lijst van degene die je nu al kent: C-x C-f Bezoek bestand C-x C-s Sla bestand op C-x s Sla een paar buffers op C-x C-b Laat bufferlijst zien C-x b Schakel naar een buffer C-x C-c Verlaat Emacs C-x 1 Een enkel venster C-x u Herstel Commando-naam-commando's worden nog minder vaak gebruikt, of alleen onder bepaalde omstandigheden. Een voorbeeld is het commando replace-string, dat in de hele tekst een string vervangt door een andere string ("to replace" betekent "vervangen"). Als je M-x tikt, toont Emacs onderaan het scherm "M-x" en moet je de naam van het commando intikken, in dit geval "replace-string". Als je gewoon "repl s" tikt maakt Emacs de naam zelf af. ( is de Tab-toets, die meestal boven de CapsLock of Shift-toets zit aan de linkerkant van het toetsenbord.) Beëindig het commando met . Het replace-string commando heeft twee argumenten nodig: de string die vervangen moet worden en de string waarmee die vervangen moet worden. Je sluit elk argument af met . >> Plaats de cursor op de lege regel twee regels onder deze regel. Tik dan M-x repl sgewijzigdveranderd. Zie hoe deze regel daardoor gewijzigd is. Je hebt elk voorkomen van het woord g-e-w-i-j-z-i-g-d vervangen door "veranderd", te beginnen op de plek waar de cursor stond. * AUTOMATISCH BEWAREN --------------------- Als je een bestand veranderd hebt maar je hebt het nog niet opgeslagen, zouden de veranderingen verloren kunnen gaan als het systeem zou hangen of herstarten. Om je hiertegen te beschermen, slaat Emacs regelmatig de veranderde tekst automatisch op. De naam van het bestand waarin de tekst automatisch wordt opgeslagen begint en eindigt met een #. Bijvoorbeeld, als je het bestand "hello.c" aan het bewerken bent, wordt de tekst automatisch opgeslagen in een bestand dat "#hello.c#" heet. Zodra je het bestand werkelijk opslaat, wordt het automatisch opgeslagen bestand verwijderd. Als de computer crasht, kan je de automatisch opgeslagen tekst terugkrijgen door het bestand gewoon te bezoeken (het originele bestand, niet het automatisch opgeslagen), gevolgd door M-x recover-file. Als Emacs vraagt om bevestiging, antwoord dan met yes en de automatisch opgeslagen informatie wordt teruggehaald. * ECHO-GEBIED ------------- Als je een commando dat uit meerdere tekens bestaat langzaam intikt, toont Emacs de tekens onderin het scherm in een deel dat het "echo-gebied" genoemd wordt. Dit gebied omvat de onderste regel van het scherm. * MODUS-REGEL ------------- De regel direct boven het echo-gebied heet de "modusregel". De modusregel ziet er ongeveer zo uit: -1:** TUTORIAL.nl 63% L776 (Fundamental)----------------------- Deze regel geeft nuttige informatie over Emacs en de tekst die je aan het bewerken bent. Je weet al wat de bestandsnaam betekent: het is de naam van het bestand dat je bezoekt. NN% geeft je huidige positie in de tekst aan: NN procent van de tekst bevindt zich boven het scherm. Als het bestand vanaf het begin op het scherm staat, staat er "Top" in plaats van " 0%". Als het laatste stuk tekst op het scherm staat, zal er "Bot" staan (van "bottom", "onderkant" in het Nederlands). Als de tekst zo klein is dat hij volledig op het scherm past staat "All" in de modus-regel. De L gevolgd door een getal geeft het regelnummer aan waar punt zich bevindt. De sterretjes aan het begin betekenen dat je de tekst veranderd hebt. Direct na het bezoeken of opslaan staan er gewoon streepjes. In de modusregel staat tussen haakjes in welke modus je aan het werken bent. De standaardmodus is de "Fundamental" modus, die je nu gebruikt ("fundamental" is "basis" in het Nederlands). Een dergelijke modus heet een hoofdmodus ("major mode" in het Engels). Emacs heeft verschillende hoofdmodi. Sommige daarvan zijn bedoeld voor het bewerken van verschillende talen of soorten tekst, zoals bijvoorbeeld Lisp-modus, Text-modus, etc. Op elk moment is er altijd precies één modus actief, en de naam daarvan staat in de modusregel, op de plaats waar nu "Fundamental" staat. Elke hoofdmodus zorgt ervoor dat sommige commando's zich anders gedragen. Zo bestaat er een commando om een commentaar in een programma te tikken, en aangezien elke programmeertaal een ander idee heeft over hoe commentaar eruit moet zien, moet elke hoofdmodus op een andere manier het commentaar beginnen. Elke hoofdmodus is de naam van een uitgebreid commando, en met dat commando schakel je om naar die hoofdmodus. Zo is bijvoorbeeld M-x fundamental-mode het commando om naar de basismodus om te schakelen. Als je Nederlandse of Engelse tekst gaat bewerken, zoals bijvoorbeeld dit bestand, kan je beter "Text mode" gebruiken, de modus om tekst in een gewone taal te bewerken: >> Tik M-x text-mode . Wees gerust; geen van de commando's die je geleerd hebt gaan zich nu echt anders gedragen. Een van de dingen die je kan merken, is bijvoorbeeld dat M-f en M-b nu apostrofs als onderdeel van een woord beschouwen. In de vorige modus (Fundamental) behandelen M-f en M-b de apostrof als ruimte tussen twee woorden. Het is gebruikelijk dat hoofdmodi dergelijke subtiele verschillen hebben. De meeste commando's doen dus min of meer hetzelfde in elke hoofdmodus. Met het commando C-h m kan je de documentatie over de huidige hoofdmodus lezen. >> Gebruik C-l C-l om deze regel bovenin het scherm te krijgen. >> Tik C-h m om te zien hoe de tekstmodus verschilt van de basismodus. >> Tik C-x 1 om de documentatie van het scherm te verwijderen. Hoofdmodi heten zo omdat er ook bijmodi zijn. Bijmodi zijn geen alternatieven voor hoofdmodi; het zijn slechts kleine aanpassingen daarvan. Elke bijmodus kan aan- of uitgezet worden, onafhankelijk van andere bijmodi en onafhankelijk van de hoofdmodus. Het is dus mogelijk geen bijmodi, één bijmodus of een willekeurige combinatie van bijmodi te gebruiken. Een nuttige bijmodus voor het bewerken van tekst in een natuurlijke taal, zoals het Nederlands, is Auto Fill modus ("auto fill" betekent automatisch uitvullen). Wanneer deze modus aanstaat, breekt Emacs automatisch een regel tussen twee woorden af als de regel te lang wordt. Je kan Auto Fill modus aanzetten met M-x auto-fill-mode . Als deze modus al aanstaat, kan je hem uitzetten met M-x auto-fill-mode . Als de modus uitstaat, zet dit commando de modus aan; als ze aanstaat, zet dit commando de modus uit. We zeggen dat het commando de modus "schakelt" ("to toggle" in het Engels). >> Tik nu M-x auto-fill-mode. Tik nu vele malen "asdf " op een regel totdat je ziet dat de regel in tweeën gesplitst wordt. Er moeten wel spaties tussen de woorden staan, omdat de Auto Fill modus de regel alleen op spaties breekt. De rechterkantlijn staat meestal op 70 tekens, maar die kan je veranderen met het C-x f commando. Dit commando accepteert de gewenste kantlijn als numeriek argument. >> Tik C-x f met 20 als argument (C-u 20 C-x f). Tik wat tekst en zie dat Emacs de regels afbreekt bij 20 tekens. Zet de kantlijn nu terug op 70, met C-u 70 C-x f. Als je de tekst midden in een regel verandert, vult Auto Fill modus de regel niet opnieuw. Om een alinea opnieuw te vullen, tik M-q (META-q) terwijl de cursor in de alinea staat. >> Plaats de cursor in de voorgaande alinea en tik M-q. * ZOEKEN -------- Emacs kan tekenreeksen ("strings") zoeken, zowel volgend op de cursorpositie, als eraan voorafgaand. Het zoeken naar een string verplaatst de cursor naar de volgende plaats waar de gezochte string voorkomt. Het zoekcommando van Emacs zoekt incrementeel. Dit betekent dat het zoeken gebeurt tijdens het intikken van de gezochte string. Het commando om het voorwaarts zoeken te starten is C-s (met de "s" van "to search", zoeken); C-r start het achterwaarts zoeken (met de "r" van "reverse" of achteruit). WACHT! Probeer ze nu nog niet. Als je C-s tikt verschijnt de string "I-search" in het echo-gebied. Dit betekent dat Emacs bezig is met een "incremental search" (incrementele zoekopdracht) en wacht op het intikken van de zoekstring. beëindigt het zoeken. >> Tik nu C-s om het zoeken te starten. Tik nu, LANGZAAM, één letter per keer, het woord "cursor", met een pauze na elke letter zodat je kan zien wat er met de cursor gebeurt. Je hebt nu eenmaal naar het woord "cursor" gezocht. >> Tik nogmaals C-s, om naar het volgende voorkomen van het woord "cursor" te zoeken. >> Tik nu viermaal en let op de cursorbewegingen. >> Tik om het zoeken te beëindigen. Zag je wat er gebeurde? Tijdens incrementeel zoeken probeert Emacs naar de eerste plek te gaan waar de string staat die je tot dan toe getikt hebt. Om naar de volgende plek te gaan, tik je C-s nog een keer. Als er geen volgende plek is gevonden, biept Emacs en vertelt je dat de zoekopdracht niets gevonden heeft ("failing" in het Engels). C-g zou het zoeken ook afbreken. Als je tijdens incrementeel zoeken tikt, dan gaat het zoeken terug naar de vorige plek. Als je tikt nadat je C-s hebt getikt om naar een volgende plaats te gaan waar de zoekstring voorkomt, zal de cursor terug laten gaan naar de vorige plaats. Als er geen vorige plaats is verwijdert het laatste karakter van de zoekstring. Als je bijvoorbeeld begint met zoeken en je tikt een "c", dan ga je naar de plaats waar de "c" het eerst voorkomt. Tik je vervolgens een "u", dan gaat de cursor naar de eerstvolgende plaats waar de string "cu" het eerst voorkomt. Tik nu en de "u" wordt van de zoekstring afgehaald en de cursor gaat terug naar de plaats waar "c" het eerst voorkwam. Als je tijdens een zoekoperatie een CONTROL- of META-teken intikt, dan wordt het zoeken beëindigd. Er zijn een paar uitzonderingen, namelijk tekens die tijdens zoeken een speciale betekenis hebben, zoals C-s en C-r. Met C-s begin je te zoeken naar de plaats waar de zoekstring voor het eerst voorkomt NA de huidige cursorpositie. Als je iets wilt zoeken dat eerder in de tekst moet voorkomen, gebruik dan C-r. Alles wat we nu weten over C-s geldt ook voor C-r, alleen is de zoekrichting omgedraaid. * MEERDERE VENSTERS ------------------- Een van Emacs' aardige eigenschappen is dat je meerdere vensters op het scherm kan laten zien. (Merk op dat wat Emacs "frames" noemt in andere systemen "vensters" genoemd wordt. Zie de Woordenlijst van Emacs-termen (Glossary of Emacs terms) in de Emacs-handleiding.) >> Zet de cursor op deze regel en tik C-l C-l. >> Tik C-x 2 om het scherm in twee vensters op te splitsen. Beide vensters laten deze inleiding zien; de cursor blijft in het bovenste venster. >> Tik C-M-v om de tekst in het onderste venster te verschuiven. (Als je geen META-toets hebt, tik dan C-v.) >> Tik C-x o (met de o van "other"; "ander" in het Nederlands) om de cursor naar het andere venster te verplaatsen. >> Verschuif de tekst in het onderste venster, met C-v en M-v. Deze inleiding kan je blijven lezen in het bovenste venster. >> Tik weer C-x o om de cursor weer in het bovenste venster te zetten. De cursor staat weer precies op de plaats waar hij stond toen je het venster verliet. Je kan C-x o blijven gebruiken om van venster naar venster te gaan. Het "geselecteerde venster" ("selected windows" in het Engels), waar de meeste bewerkingen plaatsvinden, is die met die vette cursor die knippert als je niet aan het tikken bent. De andere vensters hebben hun eigen cursorposities. Als je Emacs gebruikt op een grafisch scherm, dan zijn de cursors in die andere venters niet-gevulde rechthoekjes die niet knipperen. Het C-M-v commando is erg nuttig wanneer je tekst aan het bewerken bent in het ene venster, terwijl je het andere venster als referentie gebruikt. Je kan de cursor dan altijd in het venster houden waarin je bezig bent, terwijl je met C-M-v door de tekst in het andere venster loopt. C-M-v is een voorbeeld van een CONTROL-META teken. Als je een META-toets (of Alt-toets) hebt kan je C-M-v intikken door zowel CONTROL als META ingedrukt te houden terwijl je v tikt. Het maakt niet uit in welke volgorde je CONTROL en META indrukt; het gaat erom welke toetsen ingedrukt zijn terwijl je tikt. Als je geen echte META-toets hebt kan je gebruiken; de volgorde is dan wel belangrijk. Je moet dan eerst tikken, gevolgd door CONTROL-v; CONTROL- v zal niet werken. Dit komt doordat zelf een teken is, terwijl CONTROL en META dat niet zijn: dat zijn "modifiers" (Engels). >> Tik C-x 1 (in het bovenste venster) om het onderste venster te laten verdwijnen. (Als je C-x 1 tikt in het onderste venster laat je het bovenste verdwijnen. C-x 1 betekent zoveel als "ik wil maar 1 venster, en wel het venster waar ik nu ben.") Je hoeft niet dezelfde buffer in beide vensters te hebben. Wanneer je C-x C-f gebruikt om een bestand in één van de vensters te bezoeken, verandert het andere venster niet. Je kunt de vensters onafhankelijk van elkaar gebruiken om bestanden te bezoeken. Hier is nog een manier om twee venster te krijgen die elk een andere tekst laten zien: >> Tik C-x 4 C-f gevolgd door de naam van een van je bestanden, gevolgd door . Het opgegeven bestand zal in het onderste venster verschijnen, en de cursor zal in dat venster staan. >> Tik C-x o om terug naar het bovenste venster te gaan, en C-x 1 om het onderste venster te laten verdwijnen. * MEERDERE FRAMES ----------------- Emacs kan meerdere zogeheten frames maken. Een frame bestaat uit vensters, menu's, scrollbalken, echo-gebied, etc. Op grafische schermen is een Emacs-frame wat andere applicaties meestal een venter (of een "window" in het Engels, vgl. Windows) noemen. Meerdere grafische frames kunnen tegelijk op het scherm getoond worden. Een tekstterminal kan maar één frame tegelijkertijd tonen. >> Tik M-x make-frame . Een nieuw frame verschijnt op het scherm. In het nieuwe frame kan je alles doen wat je ook in het eerste frame kon doen. Het eerste frame is niet speciaal. >> Tik M-x delete-frame . Het actieve frame verdwijnt. Je kan een frame ook laten verdwijnen op de manier die gebruikelijk is voor het grafische systeem dat je gebruikt, vaak door de button te klikken in een van de bovenhoek van het frame die gemarkeerd is met een "X". Als je Emacs' laatste frame op deze manier laat verdwijnen, dan sluit je Emacs af. * RECURSIEVE BEWERKINGSNIVEAUS ------------------------------ Soms kom je in Emacs in een recursief bewerkingsniveau terecht (Engels: "recursive editing level"). Dit is te zien in de modusregel aan de vierkante haken die om de haakjes van de naam van de hoofdmodus staan. Dan staat er bijvoorbeeld [(Fundamental)] in plaats van (Fundamental). Tik om uit een recursief bewerkingsniveau te komen. Dit is een algemeen "ontsnappingscommando". Je kan het ook gebruiken om extra vensters te verwijderen of om uit de minibuffer te komen. >> Tik M-x om in een minibuffer te komen; tik dan om er weer uit te komen. C-g is niet bruikbaar om uit een recursief bewerkingsniveau te komen. De reden hiervoor is dat C-g gebruikt wordt om commando's af te breken BINNEN het recursieve bewerkingsniveau. * MEER INFORMATIE ----------------- We hebben geprobeerd je met deze inleiding precies genoeg informatie te leveren om met Emacs te beginnen werken. De mogelijkheden van Emacs zijn zo groot dat het onmogelijk is nu alles uit te leggen. Het kan zijn dat je meer over Emacs wil leren omdat het zoveel nuttige mogelijkheden heeft. Emacs heeft commando's om documentatie te lezen over Emacs commando's. Deze "helpcommando's" beginnen allemaal met C-h: "het Hulpteken". Om hulp te krijgen tik je C-h, gevolgd door een teken om aan te duiden welke hulp je wilt. Als je het echt niet meer weet, tik C-h ? en Emacs vertelt welke hulp het allemaal te bieden heeft. Als je C-h hebt getikt maar van gedachten veranderd bent, tik je gewoon C-g om het af te breken. (Als C-h niet een bericht onderaan het scherm laat zien over mogelijke hulp, probeer dan functietoets F1 of gebruik M-x help .) De eenvoudigste hulp is C-h c. Tik C-h, het teken "c" en een teken of uitgebreid commando, en Emacs laat een zeer korte beschrijving van het commando zien. >> Tik C-h c C-p. De beschrijving die getoond wordt, zou zoiets moeten zijn als: C-p runs the command previous-line (Nederlands: C-p voert het commando previous-line uit.) Dit commando vertelt je "de naam van de functie". Aangezien functienamen gekozen zijn om aan te geven wat de functie doet, zijn ze ook geschikt als heel korte documentatie; genoeg om je te herinneren aan wat de commando's die je al geleerd hebt betekenen. Uitgebreide commando's zoals C-x C-s en (als je geen META-, EDIT- of ALT-toets hebt) v kunnen ook getikt worden na C-h c. Om meer informatie over een commando te krijgen, tik C-h k in plaats van C-h c. >> Tik C-h k C-p. Dit laat de documentatie van de functie, inclusief de naam van de functie, in een apart venster zien. Als je klaar bent met lezen, tik C-x 1 om van dat venster af te komen. Je hoeft dat natuurlijk niet meteen te doen. Je kan ook eerst wat tekst bewerken (en de helptekst lezen) voordat je C-x 1 tikt. Hier zijn nog wat nuttige mogelijkheden van C-h: C-h f Beschrijf een functie. Je moet de naam van de functie intikken. >> Tik C-h f previous-line Dit laat alle informatie zien die Emacs heeft over de functie die het C-p commando implementeert. Een vergelijkbaar commando C-h v toont de documentatie van variabelen die je kunt instellen om het gedrag van Emacs naar wens aan te passen. Het commando vraagt je om de naam van een variabele. C-h a Commando Apropos. Tik een woord in en Emacs zal een lijst van alle commando's laten zien waarin dat woord voorkomt. Al deze commando's kunnen aangeroepen worden met M-x. Bij sommige commando's staat met welke tekens dit commando direct uitgevoerd kan worden. >> Tik C-h a file . Dit laat in een ander venster alle M-x commando's zien met "file" in hun naam. Je zal teken-commando's zien als C-x C-f naast de overeenkomende commandonaam zoals find-file. >> Tik C-M-v herhaaldelijk om de tekst in het hulpvenster te scrollen. >> Tik C-x 1 om het hulpvenster te verwijderen. C-h i Lees de handleidingen (ook wel Info genoemd). Dit commando zet je in een speciale buffer genaamd "*info*" waar je handleidingen kunt lezen van software die op je computer is geïnstalleerd. Tik m Emacs om de handleiding van Emacs te lezen. Als je nog nooit Info hebt gebruikt dan kun je ? tikken zodat Emacs je een rondleiding geeft langs de mogelijkheden van het Info systeem. Wanneer je klaar bent met deze Emacs-inleiding dan kun je de Emacs-Info-handleiding gebruiken als je primaire bron van informatie. * MEER MOGELIJKHEDEN -------------------- Je kunt meer over Emacs leren door haar handleiding te lezen. Deze is zowel als boek als in in Emacs beschikbaar (gebruik het Help menu of tik C-h r). Kijk bijvoorbeeld eens naar "completion", wat minder tikwerk oplevert, of "dired" wat het omgaan met bestanden vereenvoudigt. "Completion" ("afmaken" in het Nederlands) is een manier om onnodig tikwerk te voorkomen. Als je bijvoorbeeld naar de "*Messages*" buffer wilt omschakelen, dan kun je C-x b *M tikken en dan zal Emacs de rest van de buffernaam invullen voor zover dit mogelijk is gegeven wat je al getikt had. Completion staat beschreven in de node "Completion" in de Emacs-Info-handleiding. "Dired" toont je een lijst van bestanden in een directory (en als je wilt ook subdirectories), waarmee je gemakkelijk bestanden kunt bezoeken, van naam kunt veranderen, kunt wissen, of andere acties op uit kunt voeren. Informatie over Dired kun je vinden in de node "Dired" van de Emacs-Info-handleiding. De handleiding beschrijft ook vele andere Emacs-features. * CONCLUSIE ----------- Denk eraan dat je Emacs verlaat met C-x C-c. De bedoeling van deze inleiding is dat ze begrijpelijk is voor alle nieuwe Emacs-gebruikers. Als je dus iets onduidelijks bent tegengekomen, blijf dan niet zitten en maak jezelf geen verwijten. Doe je beklag! * KOPIËREN ----------- (De Engelse versie van) deze inleiding is voorafgegaan door een lange reeks van Emacs-inleidingen, die begon met de inleiding die Stuart Cracraft schreef voor de originele Emacs. Deze Nederlandse vertaling is gemaakt door Pieter Schoenmakers met verbeteringen en correcties door Frederik Fouvry en Lute Kamstra. (Wat nu volgt is een vertaling naar het Nederlands van de condities voor gebruik en verspreiding van deze inleiding. Deze vertaling is niet gecontroleerd door een jurist. Er kunnen derhalve geen rechten aan de vertaling worden ontleend. Na de vertaling volgt het Engelse origineel.) Deze versie van de inleiding is onderdeel van GNU Emacs. Het valt onder copyright. Je mag deze inleiding verspreiden onder bepaalde voorwaarden: Copyright (C) 1985, 1996, 1998, 2001-2016 Free Software Foundation, Inc. Dit bestand is onderdeel van GNU Emacs. GNU Emacs is vrije software: iedereen mag het verspreiden en/of modificeren onder de voorwaarden van de GNU General Public License ("algemene publieke licentie") zoals die gepubliceerd wordt door de Free Software Foundation, versie 3 of, zo je wilt, een latere versie. GNU Emacs wordt verspreid met de bedoeling dat het nuttig zal zijn, maar ZONDER ENIGE GARANTIE; zonder zelfs de impliciete garantie van verkoopbaarheid of geschiktheid voor een specifiek doel. De GNU General Public License bevat meer informatie. Je zou de GNU General Public License moeten hebben ontvangen als onderdeel van GNU Emacs. Als dat niet het geval is, ga naar www.gnu.org/licenses. Lees het bestand COPYING en geef daarna kopieën van Emacs aan al je vrienden. Help bij het uitroeien van softwarebeschermingspolitiek ("eigendom") door vrije software te gebruiken, te schrijven en te delen! Engels origineel van de copyrightmelding en condities: This version of the tutorial is a part of GNU Emacs. It is copyrighted and comes with permission to distribute copies on certain conditions: Copyright (C) 1985, 1996, 1998, 2001-2016 Free Software Foundation, Inc. This file is part of GNU Emacs. GNU Emacs is free software: you can redistribute it and/or modify it under the terms of the GNU General Public License as published by the Free Software Foundation, either version 3 of the License, or (at your option) any later version. GNU Emacs is distributed in the hope that it will be useful, but WITHOUT ANY WARRANTY; without even the implied warranty of MERCHANTABILITY or FITNESS FOR A PARTICULAR PURPOSE. See the GNU General Public License for more details. You should have received a copy of the GNU General Public License along with GNU Emacs. If not, see . Please read the file COPYING and then do give copies of GNU Emacs to your friends. Help stamp out software obstructionism ("ownership") by using, writing, and sharing free software! ;;; Local Variables: ;;; coding: utf-8 ;;; End: